Dil Gelişiminde Önemli Kilometre Taşları
- 1.11.2020
Aşağıda normal dil ve konuşma gelişimi gösteren çocuklarda gözlenen gelişim basamakları verilmiştir. Gelişim basamakları tüm çocuklarda benzer olmakla birlikte o basamaklara ulaşma hızı çocuktan çocuğa değişkenlik göstermektedir. Ebeveynler, bu bilgileri göz önünde bulundurarak çocuklarının dil ve konuşma gelişiminin ne durumda olduğunu anlayabilir ve ihtiyaç bir uzmana başvurabilirler.
Yeni doğmuş bir bebek için ağlamak tek iletişim yoludur. 1-5 aylık bebeklerde duygularını gösteren farklı ağlama tonları vardır. Bebekler de bu aşamada gülmeye başlar. 6-7 aylıkken bebekler kendi adlarına cevap vermeye, bağırmaya, ciyaklamaya ve anne ile babanın ses tonuna göre duyguları ayırt etmeye başlar. Bu aylarda bebekler iletişim kurmak için çoğunlukla sözlü olmayan iletişimi (çoğunlukla jest) kullanır.
7 ila 10 ay arasında bebek kelimeleri bir araya getirmeye başlar, örneğin "anne" ve "dada", ancak bu kelimelerin anlamı ve önemi yoktur. Sözlü iletişim yaklaşık 10-12 aylıkken başlar ve çocuk duyduğu her sesi, örneğin hayvan seslerini taklit etmeye başlar. Bebeklerin sözlü olmayan iletişimi, bakış kullanımını, baş yönelimini ve vücut pozisyonunu içerir. Hareketler ayrıca bir iletişim eylemi olarak yaygın şekilde kullanılır. Ebeveynler bebekleriyle günlük olarak iletişim kurmazlarsa tüm bu aşamalar ertelenebilir.
1 yaş civarı tek sözcük dönemi olarak nitelendirdiğimiz dönem, çocukların çoğunlukla yakın çevresindeki eşyalarından başlayarak ilişkide bulundukları kişilerin isimlerini telaffuz etmeye çalıştığı 12-18 arası dönemi kapsamaktadır.
12 aylıkken çocuklar duydukları kelimeleri tekrar etmeye başlarlar. Yetişkinler, özellikle ebeveynler, kelimelerin sesi ve konuşma bağlamında ne anlama geldiği açısından çocuklar için bir referans noktası olarak kullanılır. Çocuklar 1 -2 yaş aralığındaki bir çocuğun kelime dağarcığı 50 kelimeden oluşmalıdır ve 500'e kadar çıkabilir. Daha önce geliştirme aşamasında kullanılan hareketler kelimelere geçmeye başlar ve sonunda yalnızca ihtiyaç duyulduğunda kullanılır. Gelişim ilerledikçe sözlü iletişim sözsüz iletişim yerine tercih edilir.
Sözcükleri birleştirme çabaları da bu dönemde görülür. 18-24 ay arasını kapsayan iki sözcük döneminde çocuklar, sözcüklerin birbirleriyle olan ilişkisini kavramaya başlarlar. Çocukların bu dönemde kullandığı sözcüklerin çoğunu isimler oluşturur.
Çocuktan çocuğa dil gelişimi ve dilin kullanılması açılarından büyük farklılıkların gözlemlendiği dönem, cümleler dönemidir. Bu dönem 2-3 yaş arasını kapsamaktadır. Dil hatalarının sıklıkla görüldüğü ve tek cümlede anlatılabilecek bir işi iki cümle aracılığıyla anlatabildikleri dönemdir. 2-3 yaşta ortalama 50-100 sözcük kullanır. 1-2 adımlı yönergeleri anlayabilir (örn: ağzını aç, dilini çıkar).
Çoğul eki ve olumsuzluk eki gibi bazı basit ekleri, zamirleri kullanabilir. Karşılıklı kısa sohbet eder. Büyüklük küçüklük, öncelik sonralık, azlık çokluk ve zıtlık durumlarını karşılaştırmak ve kavramakta zorluk çekerler.
Ortalama 800-1500 sözcük kullanır.Basit öykü anlatabilir, 4-5 sözcükten oluşan cümleler kurabilirler. Benmerkezli konuşmaların yoğun olarak gözlemlendiği zaman dilimi 3-4 yaş dönemidir. Bu dönemde çocuklara her zamankinden daha fazla ilgi gösterilmelidir. Çocuklarda kekemelik sorununun yoğun olarak ortaya çıktığı bu yaşlarda çocuğun, dil gelişimi dikkatle izlenmeli, ayrıca dil gelişimi açısından olumsuzluk yaratacak tavırlardan uzak durulmalıdır.
* Çocukların konuşma becerilerinde belirgin bir düzelmenin gözlemlendiği zaman dilimi 4-5 yaş dönemidir. Bu dönemde tekerleme türü ifadelere aşırı ilgi gösterirler. Bu dönemdeki çocuklar konuşma dilinin yanı sıra yazı diline de ilgi duymaya başlamışlardır.
** 5- 6 yaşlarında benmerkezli dil kullanımından yavaş yavaş kurtulmaya başlarlar. Taklit, yerini öğrenme amaçlı sorulara bırakır. Cinsiyet özelliklerinin de farkına varıldığı bu dönem, merak kaynaklı sebep-sonuç ilişkilerini kavramaya yönelik, ardı arkası kesilmeyen sorularla baş gösterir.
Duygu PEKEL GÖKSEL
Uzm. Gelişim Psikoloğu
Mucit Panda Blog İçeriğidir.
